Muzeum Diecezjalne w Sandomierzu, pierwsza sala, po lewej stronie. A tam – nieduży obraz. Jeden z moich ulubionych. Na nim – same tajemnice.
Kiedy zobaczycie ten obraz po raz pierwszy, pewnie będziecie zaskoczeni, że jest tak niewielki. Reprodukcje sugerują duży format, święte wydają się być w ludzkich proporcjach.
Tymczasem – są maleńkie, jak porcelanowe lalki. Siedzą jak na scenie teatralnej albo w poczekalni. W tle kurdybany albo arrasy; wnętrze muśnięte płatkiem złota. Trzy panny ze spokojem rozglądają się wokół, na wpół zaabsorbowane swoimi sprawami. Wszystkie trzy na jednej ławie, choć w rzeczywistości nie miały szansy się spotkać.
Trzy święte. Kim są – to wcale nie jest takie oczywiste. Marta, Agnieszka i Klara – tak zostały rozpoznane przez Jerzego Gadomskiego. Ale Marta była wcześniej uważana za Dorotę, Agnieszka za Marię, a ubrana w strój zakonny Klara kolejno za Brygidę, Otylię i Kunegundę Czeską. Jeśli po środku, w podszytym purpurą zielonym płaszczu siedzi Agnieszka, to zwierzątko, które się do niej łasi jest owieczką. A mi przypomina raczej kózkę, może jednorożca bez rogu.
Mają piękne, delikatne rysy. Marta i Agnieszka są podobne do siebie jak siostry. Wszystkie z nich to oazy łagodności. Ich słodkie buzie nie mówią nic o męczeńskich losach, które były ich udziałem. Hagiografia, osobista biografia każdej z nich zakodowana jest w trzymanych przedmiotach, bez dramatyzmu. Na spokojnie. W wersji doniosłego gotyku, z elegancją i wyrafinowaniem.
Nieznany jest autor, a datowanie rozpościera się na co najmniej trzy dekady XV wieku.
Święte z Sandomierza. To jeden z najpiękniejszych obrazów tablicowych w zbiorach polskich. Namalowany w czasach, gdy wierzono w moc sztuki, kierującej ku pięknu i dobru.
Justyna Napiórkowska Autorka Bloga Roku w dziedzinie kultury
Artykuł przygotowany we współpracy z Galerią Sztuki Katarzyny Napiórkowskiej www.napiorkowska.pl
