Akademię Sztuk Pięknych w Monachium ukończył ze złotym medalem w 1872r. Za swoją pracę dyplomową „Kupiec wenecki” otrzymał wyróżnienie. W czasie pobytu we Włoszech w latach 1873-1874 powstały jego dwa pierwsze, znane obrazy: „Austeria” i „Gra mora”, które rok później przywiózł do Polski i wystawił w warszawskiej Zachęcie. Już wtedy wzbudziły one zainteresowanie wśród publiczności i krytyki…
Kolejne lata do 1879r. to okres intensywnej pracy Aleksandra Gierymskiego nad doskonaleniem warsztatu w Rzymie. To czas, który poświęcał studiowaniu malarstwa włoskiego i wpływom tychże artystów renesansowych ulegał. Inspirował się twórcami takimi jak: Tycjan i Tintoretto.
Okres 1879-1888 określa się jako ten najlepszy w jego twórczości. Wtedy to artysta przebywał i tworzył w Warszawie. Obrazy Gierymskiego tworzone w tym okresie takie jak „Pomarańczarka”, „Brama na Starym Mieście”, „Przystań na Solcu”, „Trąbki” i inne dotykają tematyki związanej z życiem biedoty Powiśla, Solca oraz Starówki. Związał się wtedy Gierymski z grupą młodych literatów i malarzy skupionych wokół tygodnika „Wędrowiec”. Współpracując ze S. Witkiewiczem i A. Sygietyńskim zamieszczał w tygodniku liczne ilustracje ulic i zaułków miejskich, którym nadawał charakter reportażu. Twórczość ta nie znalazła jednak zrozumienia wśród współczesnych.
Artysta niedoceniony i pozbawiony środków do życia opuścił Warszawę w 1888r. Później przebywał głównie w Niemczech i Francji malując obrazy mniej osobiste. W sposób szczególny koncentrował się na pejzażu („Fragment Rotenburga”, krajobrazy nadmorskie). Malował też nokturny – „Zmierzch nad Sekwaną”, „Opera paryska w nocy”, które dawały mu możliwość studiowania zagadnień związanych ze sztucznym oświetleniem. W czasie tym, będąc w Paryżu po raz pierwszy spotkał się z malarstwem impresjonistycznym.
Rok 1893 to powtórny powrót do Polski i wizyty u Włodzimierza Tetmajera w Bronowicach. Tam też powstały jego najważniejsze obrazy z tego okresu. Nowy przypływ zainteresowań człowiekiem związany ze staraniami o katedrę malarstwa w ASP w Krakowie owocuje dziełem „Trumna chłopska” (1894-1895). Ponownie uderza tu realizm i autentyzm sytuacji. Stale rosnące poczucie osamotnienia przyczyniło się do ponownego wyjazdu z kraju – tym razem już na zawsze… Ostatnie lata życia Aleksandra Gierymskiego upłynęły pod znakiem podróży m.in. do Wenecji, Palermo, Rzymu, Werony, Paryża. Z tego okresu pochodzą dzieła takie jak „Wnętrze Bazyliki San Marco w Wenecji”, czy widoki Werony. Podróżując po Europie, mimo ciągłej pracy twórczej artysta często popadał w problemy finansowe. Wyrazem przeżytych zawodów stał się autoportret namalowany rok przed śmiercią. Aleksander Gierymski zmarł najprawdopodobniej 8 marca 1901 r. w Rzymie w szpitalu dla psychicznie chorych.
Zalicza się Gierymskiego do malarzy intelektualistów, którzy nie poszukują wyrafinowanych środków wyrazu dla samego ich użycia, zaistnienia, wywołania dzięki nim określonych emocji u widza. Dążył on bowiem do stworzenia jak najbardziej obiektywnego obrazu rzeczywistości z wielką dokładnością dopracowując każdy szczegół. Przyglądał się mu z dystansu i jakby psychicznego oddalenia. Perfekcjonista. Obsesyjnie doprowadzał swe obrazy do perfekcji i fotograficznej dokładności. Gierymski w obrazach swych nie wyrażał przeżywanych stanów emocjonalnych. Nie zabiegał też o powszechne uznanie. Skupiał się bardziej na własnej estetyce eksponując w swych dziełach dosyć chłodną i powściągliwą postawę obserwatora.
Paulina Babiak
Galeria Sztuki Katarzyny Napiórkowskiej: www.napiorkowska.pl
Fot.1.Aleksander Gierymski, „Żydówka z cytrynami” („Pomarańczarka”), 1881, Muzeum Śląskie w Katowicach,
Fot.2.Aleksander Gierymski, „Droga w Bronowicach”, 1893-94, Muzeum Narodowe w Krakowie,
Fot.3.Aleksander Gierymski, „Trumna chłopska”, 1894-95, Muzeum Narodowe w Warszawie,